Beynimizdeki Maymun: Erteleme Alışkanlığının Ardındaki Gerçekler
Hepimizin içinde bir “ertelemeci” yaşıyor. Kimi zaman hafif, kimi zaman kronik düzeyde olan bu alışkanlığımız, hayatımızın neredeyse her alanını etkiliyor. Peki neden erteliyoruz ve bu durumla nasıl başa çıkabiliriz? Gelin, beynimizin derinliklerinde yaşayan bu ilginç karakterleri tanıyalım.
Beynimizin Üç Önemli Karakteri
Erteleme alışkanlığını anlamak için, önce beynimizde yaşayan üç önemli karakteri tanımamız gerekiyor:
- Rasyonel Karar Verici: Uzun vadeli planlar yapabilen, geleceği görebilen ve mantıklı kararlar alan tarafımız.
- Anlık Tatmin Maymunu: Sadece “kolay” ve “eğlenceli” olanı isteyen, geçmişi ve geleceği umursamayan dürtüsel tarafımız.
- Panik Canavarı: Genellikle uyuyan ama son teslim tarihleri yaklaştığında veya ciddi sonuçlar ortaya çıkacağı zaman aniden uyanan koruyucu meleğimiz.
İki Tür Erteleme
Ertelemenin iki farklı türü var ve bunları birbirinden ayırt etmek çok önemli:
1. Kısa Vadeli Erteleme
- Son teslim tarihi olan işlerde görülür
- Panik Canavarı sayesinde bir şekilde tamamlanır
- Stresli olsa da sonuçları sınırlıdır
2. Uzun Vadeli Erteleme
- Son teslim tarihi olmayan hayati konularda ortaya çıkar
- Sağlık, ilişkiler, kariyer hedefleri gibi alanlarda görülür
- Sessizce ilerler ve derin pişmanlıklara yol açabilir
“Karanlık Oyun Alanı”nın Tuzağı
Ertelemecilerin çok iyi bildiği bir yer var: Karanlık Oyun Alanı. Burası, yapılmaması gereken zamanlarda yapılan eğlenceli aktivitelerin mekanı. Ancak buradaki eğlence gerçek bir eğlence değil, çünkü:
- Suçluluk duygusuyla doludur
- Kaygı ve kendinden nefret etme hissi eşlik eder
- Tamamen hak edilmemiş bir kaçış noktasıdır
Hayat Takvimi Perspektifi
90 yıllık bir hayatı haftalara böldüğümüzde ortaya çıkan tablo düşündürücü: Her kutu bir haftayı temsil ediyor ve toplam kutu sayısı sanıldığı kadar çok değil. Üstelik bir kısmını çoktan kullandık bile.
Çözüm İçin Öneriler
- Farkındalık: İçimizdeki Anlık Tatmin Maymunu’nun varlığını kabul etmek
- Dürüstlük: Gerçekten neyi ertelediğimizi tespit etmek
- Harekete Geçmek: Son teslim tarihi olmayan önemli işler için kendi deadline’larımızı oluşturmak
- Sistem Kurmak: Panik Canavarı’nı beklemeden çalışabileceğimiz bir sistem oluşturmak
Erteleme, sandığımızdan daha evrensel bir sorun. Önemli olan, bunun farkında olmak ve özellikle uzun vadeli erteleme alışkanlıklarımızla yüzleşmek. Çünkü hayat sandığımızdan kısa ve her ertelenen an, geri dönüşü olmayan bir kayıp.
Belki bu yazıyı okumayı da erteleyecektiniz, ama okuyorsanız, artık harekete geçme zamanı. Tabii ki… hemen şimdi olmak zorunda değil, ama yakın zamanda, değil mi?
